اهمیت غذا خوردن

انسان، آفریده ای است كه به سبب جنبه خلقی، نیازمند خوراك و تغذیه برای بقا و رشد است. غذا خوردن به معنای از گلو فرو دادن و بلعیدن، آدابی دارد تا غذا بتواند تاثیرات مطلوب و سازنده خود را به جا بگذارد.

از این رو در آیات قرآنی به ابعاد این مساله پرداخته شده است. به ویژه آن كه غذا، تاثیرات شگرفی در جان و روان آدمی به جا می گذارد و شخصیت و شاكله آدمی را شكل می بخشد. در این راستا برخی از روان شناسان می گویند شما نوع غذا و شیوه خوردن آن را بگویید تا شخصیت شما را به طور كامل تشریح كنند.

در فرهنگ اسلامی به این نكته توجه داده می شود كه غذا شخصیت آدمی را از آن رو تحت تاثیر قرار می دهد كه غذا و لقمه ای كه انسان می خورد در یك فرآیند پیچیده به خون تبدیل و تغییر ماهیت می دهد و همین خون است كه در همه وجود خلقی آدمی جریان می یابد و در مغز و قلب اندیشه و تفكرات وی را شكل می دهد.

به نظر دانشمندان اسلامی لقمه حلال، كردار نیك را می سازد و لقمه حرام پندار زشت و كردار زشت را به همراه خود دارد.

به سبب همین تاثیرات شگرف و بنیادین است كه بخش مهمی از آموزه های قرآنی و نبوی به حوزه خوردنی ها تعلق دارد و درباره احكام و آداب خوردن تا خوردنی های حرام و حلال سخن های دقیق و كامل و جامعی بیان شده است.

نخستین گناهی که اولین انسان مرتکب شد!

نخستین گناه آدم(علیه السلام) بلكه نخستین گناه در حوزه انسانیت، خوردن از درخت ممنوع بوده است. در حقیقت آدمی پس از آفرینش و آن همه احترام و تكریمی كه از سوی خدا و فرشتگان در حق وی روا داشته شد، از خوردن یك نوع میوه منع می شود ولی به وسوسه ابلیسی كه خود بنیانگذار گناه به استكبار و سرپیچی از سجده است، گرفتار خوردن می شود و از آثار مخرب و زیانبار آن در امان نمی ماند.

تغییر شكل حضرت آدم و حوا پس از خوردن از میوه درخت و هبوط و رانده شدن از بهشت نخست، همه از پیامدهای منفی خوردن میوه ای است كه آیات 30تا 38 سوره بقره بدان اشاره می كند.

در این آیات به روشنی و وضوح به مساله تاثیرات سوء و بد خوردن اشاره شده است كه خود درس های بزرگی برای آدمی است تا در خوردن دقت بیش تری كند و آن را كم اهمیت و بی ارزش نشمارد و به نهی و امر خداوند در این حوزه توجه بیش تری پیدا كند.

آداب و شرایط خوردن

از مهم ترین آداب خوردن، توجه به غذا به عنوان عنصر اصلی در خوردن است. به این معنا كه انسان باید بنگرد كه چه چیزی را می خورد .

خداوند می فرماید: « فلینظر الانسان الی طعامه؛ انسان می بایست به خوراك و غذای خویش بنگرد.»

یكی از مهم ترین آداب خوردن و اساسی ترین تفسیرهایی که پیرامون این آیه انجام شده این است که آدمی را به نقش نشانه بودن خوراك و خوردن توجه دهد وبیان کند که هرچیزی در جهان نشانه ای از نشانه های خداست و آدمی می بایست در هر كار و تفكری، خدا را در نظر داشته باشد و هر عمل و فكری او را به شناخت عظمت خدا و جایگاه خود در هستی و وظیفه اش آشنا سازد.

در حقیقت هرگونه اسراف و زیاده روی در حوزه خوردن و نوشیدن یكی از علل و عوامل اصلی محرومیت از محبت خداوندی شمرده شده و خداوند به صراحت اعلام می كند كه مسرفان را دوست نمی دارد

در خوردن، حدود الهی را رعایت کنیم!

رعایت حدود الهی و توجه به پاكی خوراك از مهم ترین آداب دیگری است كه قرآن بدان اشاره می كند و می فرماید آدمی در
غذا خوردن در اسلام

خوردن می بایست در جست و جوی آن خوراك هاو غذای های پاكی باشد كه خداوند به بشر بخشیده و روزی وی گردانیده است. (مائده آیه 87 و 88)

رعایت نكردن حدود الهی در خوردن، افزون بر تاثیرات دنیوی و جسمی و تغییر در خلق و خوی آدمی موجب می شود تا شخص در مسیر خشم و غضب الهی گام بردارد (طه آیه 81) و باعث از دست دادن محبوبیت خداوندی نسبت به خود شود. (مائده آیه 87و 88)

از این رو خداوند در آیه 4 مائده به انسان ها سفارش می كند كه در خوردن، تقوی الهی را مراعات كنند و كاری برخلاف عقل و سیره عقلایی و شریعت انجام ندهند.

در انتخاب غذا مواردی كه حرام است و خداوند از خوردن آن نهی كرده مورد توجه قرار گیرد و از آن ها استفاده نشود. غذاهایی را بخورد كه طیب و پاك هستند و طبیعت فطری بشری به سوی آن گرایش دارد و خداوند آن را حلال و طیب شمرده است. (مائده آیه 87و 88)

اصل اساسی در آداب خوردن

ضرورت حلال خوری بنابراین اصل اساسی در آداب خوردن، نوع غذا و خوراكی است كه شخص برای خوردن انتخاب می كند و لازم است كه غذا از خوراك های پاك و طیب و طاهر و حلال و دارای منافع بیشینه باشد و ضرر و زیانی متوجه آدمی نسازد.

تاكید بر حلال خوری از آن روست كه آدمی به خوردن مال دیگران حریص و آزمند است و اگر این اموال مال كسانی باشد كه توانایی دفاع از خود را نداشته باشند و یا نتوانند از مال خویش محافظت كنند انسان گرایش شتاب آلوده تری نسبت به خوردن آن می یابد.

عجله در خوردن، ممنوع

از دیگر آداب خوردن كه قرآن بدان پرداخته و اهمیت بسیاری بدان داده دوری از عجله در خوردن است. شخصی كه غذا می خورد می بایست با طمانینه و آرامش غذا بخورد و از شتاب ورزیدن اجتناب نماید.

شتاب زدگی كه در آیه 4 سوره نساء بدان اشاره شده می تواند هم به معنای خوردن مال یتیم پیش از بزرگ شدن وی باشد و هم می تواند به معنای شتاب در خوردن یعنی روش خوردن باشد. هرچند كه آیه در مفهوم نخست ظاهر است.

عدم اسراف

از دیگر آداب خوردن می توان به مسئله اسراف و زیاده روی در آن اشاره كرد كه از آن نهی شده است. اسراف به معنای زیاده روی در خوردن است چنان كه تبذیر به معنای ریخت و پاش و هدر دادن غذا و نعمت های خدادادی است.

انسان می بایست در خوردن، زیاده روی نكند؛ زیرا اسراف موجب می شود تا جسم و تن وی آسیب ببیند و به انواع و اقسام بیماری ها دچار شود كه نتیجه آن چیزی جز ناتوانی در پرستش و عبادت نیست. این گونه است كه زیاده روی و اسراف موجب می شود تا شخص نتواند در مسیر تكاملی خود به درستی گام بردارد و تن بیمار و رنجورش وی را از هر گونه پرستش و عبادت باز می دارد.

خداوند در آیات چندی چون آیه 141 سوره انعام و آیه 31 سوره اعراف و نیز آیه 6 سوره نساء از هرگونه اسراف و زیاده روی بازداشته و از آدمی خواسته است تا در خوردن زیاده روی نكند.

در حقیقت هرگونه اسراف و زیاده روی در حوزه خوردن و نوشیدن یكی از علل و عوامل اصلی محرومیت از محبت خداوندی شمرده شده و خداوند به صراحت اعلام می كند كه مسرفان را دوست نمی دارد. (اعراف آیه 31)

كسانی كه سپاس و شكر نعمتی را به جا نمی گذارند نه تنها بندگانی خوب نیستند بلكه سزاوار توبیخ سرزنش نیز هستند كه قدر نعمت را ندانسته و شكرگزار آن نیستند

شكرگزاری در خوردن

از دیگر آدابی كه قرآن برای خوردن بیان می كند مسئله شكرگزاری است. خداوند به انسان می آموزد تا درهر نعمتی،
دعا

شكری به جا آورد كه موجب افزایش نعمت و جلب محبت وی می شود.

آدمی با شكرگزاری افزون بر این كه تاثیر غذا بر جان و جسم خویش را می افزاید و آن را در مسیر تكاملی قرار می دهد موجب می شود تا شخص از نعمت بیش تری برخوردار گردد. (بقره آیه 172 و نحل آیه 114 و سباء آیه 15)

از نظر قرآن شخصی كه در برابر نعمت شكر می گزارد و پس از خوردن، شكر خدای را به جا می آورد در حقیقت عبودیت خویش را نشان می دهد. (بقره آیه 172 و نحل آیه 114)

كسانی كه سپاس و شكر نعمتی را به جا نمی گذارند نه تنها بندگانی خوب نیستند بلكه سزاوار توبیخ سرزنش نیز هستند كه قدر نعمت را ندانسته و شكرگزار آن نیستند. (یس آیه 34 و 35 و 72 و 73)

ویژگی غذا

خوردن باید به گونه ای باشد كه برای آدمی گوارا باشد و آسیبی به وی نرساند و سخت در گلو فرو نرود. از این رو قرآن خوردن بهشتیان را به گوارا بودن توصیف می كند تا آدمی را در این دنیا به این نكته توجه دهد كه آدمی می بایست در غذا خوردن غذایی را برگزیند كه گوارا باشد و به نرمی و آسانی در گلو فرو رود. (طور ، آیه 19)

غذا می بایست اشتهاآور باشد و نفس را به وجد آورد. غذایی كه آدمی را به وجد نیاورد تاثیر مثبت و كاملی در انسان به جا نمی گذارد. (زخرف آیه 71)

از آداب دیگر خوردن این است كه انسان درمهمانی ها پس از خوردن غذا بر سر سفره بسیار ننشیند و به سخن گفتن نپردازد. اگر مهمان چند روزی است به گوشه ای دیگر رود و اگر برای مهمانی وعده ای آمده است پس از خوردن از خانه بیرون رود. (احزاب آیه 53)