ریحانه الرسول

علت تغییر احکام الهی در طول تاریخ چیست؟
چرا در احکام شرعی ادیان مختلف الهی ، اختلاف‌ها و تفاوت‌هایی دیده می‌شود ؟

 آیا اصلاً تغییری بوده است یا نه؟ به عنوان مثال؛ چرا در مسیحیت خوردن شراب حلال بوده، ولی بعد ممنوع شده است و آیا اصلاً خوردن آن‌را خدا حلال شمرده و یا چون تا آن زمان حرام نکرده بوده، در این دین حلال بوده است؟

علم خداوند در وضع احکام که تغییر نکرده است، نیازهای بشر و به بیانی بایدها و نبایدهای زندگی بشر نیز تغییر نکرده است، پس تغییر و کم و زیاد شدن احکام به چه علت است؟
احکامی که از جانب خدای متعال توسط پیامبران(ع) به مردم ابلاغ می‌شود، تابع مصالح و مفاسد است؛ یعنی آن کارها و اعمالی که به آن دستور داده شده، به دلیل وجود مصالح و آثار مثبتی است که در آن کار وجود دارد، و آن اعمالی که از آنها نهی و دستور ترکشان صادر شده، به دلیل مفاسد و مضراتی است که در انجام آن وجود دارد؛ از این‌رو بیشتر احکام ادیان آسمانی، بویژه در کلیات، با یکدیگر مشترک‌اند و تفاوتی با هم ندارند. احکامی؛ مانند وجوب نماز، روزه، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، حرمت روابط نامشروع، قتل بی‌گناهان، دروغ، دزدی و… .

اما به دلیل تفاوت شرایط و میزان ظرفیت و استعداد اقوام و گروه‌های مختلف در طول تاریخ، تفاوت‌هایی در برخی احکام دیده می‌شود. گاهی این اختلاف‌ها، به دلیل شرایط موجود است؛ مانند این‌که ابتدا دستور داده می‌شود که نماز به سمت بیت‌المقدس خوانده شود، ولی پس از تغییر شرایط، قبله عوض شده و دستور داده می‌شود به سمت کعبه نماز خوانده شود.

گاهی احکام، با توجه به شرایط افرادی که مخاطب هستند، متغیر می‌شود. مثلاً خداوند خوردن حیوانات ناخن‌دار و برخی از اجزای گاو و گوسفند را بر یهودیان حرام کرد و علت آن‌را ستم‌کاری این افراد عنوان کرد.[1] سپس وقتی که حضرت عیسی(ع) به پیامبری برگزیده شد، به بنی ‌اسرائیل بشارت داد برخی از آنچه بر آنان حرام شده بود، به دستور خدا برایشان حلال ساخته است.[2]

و برخی دیگر بر اساس ظرفیت افراد و میزان عقل آنها تغییر می‌کند و رو به کمال می‌رود. همان‌گونه که نوع متون درسی و نیز قوانین و شیوه آموزش، بین سطوح مختلف آموزشی، مثلاً بین دبستان و راهنمایی و دانشگاه، متفاوت است و متناسب با شرایط و توانایی‌های افراد در نظر گرفته شده است. براین اساس همان‌طور که نمی‌شود دروس دانشگاهی را برای دانش آموزان ابتدایی و راهنمایی تدریس نمود، همچنین نمی‌توان شریعت و دین خاتم را که کامل‌ترین دین است برای امت‌های پیامبران پیشین تشریع نمود.

اما درباره حرمت شراب، باید گفت؛ خوردن این مایع نجس، در همه ادیان حرام بوده، ولی توسط افراد دنیاپرست، احکام دین دچار تحریف شده و به گونه‌ای انحراف ایجاد شده که تصور می‌شود، بسیاری از کارهای حرام، در این ادیان جایز بوده است.[3]

[1]. انعام، 146.
[2]. آل عمران، 50.
[3]. برای آگاهی بیشتر ر.ک: حرمت شراب در ادیان الاهی ؛ تغییر پذیری احکام الهی بر اساس مصلحت،

پرسش: چرا نماز ميت پنج تكبير دارد؟

جواب را از امام صادق (علیه السلام)نقل می کنیم که بیان کننده علت گفتن پنج تکبیر در نماز میّت بر مؤمنین است : « و العلة التی من اجلها یکبر علی المیت خمس تکبیرات ان الله تبارک و تعالی فرض علی الناس خمس فرائض ، الصلوة ، و الزکوة ، و الصوم ، و الحجّ و الولایة . فجعل للمیت عن کل فریضة تکبیرة » 

علتی که به موجب آن بر میت پنج تکبیر گفته می شود ، این است که خداوند تبارک و تعالی پنج فریضه را بر مردم قرار داد : نماز ، زکات ، روزه ، حج و ولایت و به جای هر فریضه ، یک تکبیر بر میت مقرر فرمود .

منبع:( من لا یحضره الفقیه ، جلد اول ، ص 164 )  

به نظر مي رسد که شستن پاها منطقي تر باشد ، مسح کردن چه فائده اي دارد غير از اينکه پاهاي کثيف و خاک آلود و عرق آلود را متعفن تر مي کند؟

لازم است بدانيم که براي مسح کردن ، لازم است محل مسح ، خالي از هر گونه مانعي باشد ضمن آنکه استحباب شستن پاها بعد از مسح نيز حکمت هاي بهداشتي وضو را کامل مي کند.

اگر این اجناس را از کشورهای کفر بیاورند استفاده از آنها اشکال ندارد و همچنین اگر ما به کشورهای کفر برویم می توانیم از این اجناس استفاده کنیم:

کسی که نمازش در حال قضا شدن است و وقت زیادی برای نماز ندارد مثلا یک ربع مانده به قضا شدن نماز، باید به چند نکته توجه کند:

۱- اذان و اقامه نباید بگوید.

۲- ذکرها و اعمال مستحب داخل نمازراترک کند مثلا ذکررکوع را یک باربگوید (یک بار بگوید سبحان ربی العظیم و بحمده یا سه مرتبه بگویدسبحان الله) و باید قنوت را انجام ندهد و نیز باید یک سلام نماز را بگوید.

۳- وقتی مثلا نماز ظهر را خواند بعد از نماز تسبیحات حضرت زهرا(س) نگوید و بلافاصله نماز عصر را شروع کند.

۴-اگر خیلی وقت کم است بعد از سوره حمد سوره دیگر ( توحید یا غیر آن) نخواند و بلافاصله به رکوع رود.

۵- نمازرا سریع بخواند ولی نه سرعتی که به واجبات نماز لطمه بزند.

(۱) دو تذکر: کسی که یک رکعت از نمازش در وقت قرار می¬گیرد و بقیه رکعاتش بیرون وقت می¬تواند نیت ادا کند.

(۲) نباید انسان نماز را آنقدر به تأخیر اندازد که این قدر وقتش تنگ شود بلکه شایسته است نماز را در اول وقت و آن هم به جماعت بخواند.

 ۱- نجا ة العبا د ،ص۱۰۰. ۲- الغا یة القصوی ، ج۱، ص۴۰۶.