ریحانه الرسول

پرسش: چرا امام جواد(ع) با وجود شناخت همسرش، او را طلاق نداد؟

پاسخ: ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون(ام الفضل) از مسایلى است كه اظهار نظر قطعى درباره آن مشكل است؛ ولى مى توان برخى عوامل را تأثیر گذار دانست. ازدواج حضرت جواد(ع) با ام الفضل هم از ناحیه حضرت قابل بررسى است و هم از ناحیه مأمون كه چه اهدافى از ازدواج دختر خود با امام جواد(ع) داشت.

به نظر مى رسد مأمون اهداف زیر را دنبال می كرد:

۱- نظارت بر رفتار امام جواد(ع): مأمون با فرستادن دختر خود به خانه امام مى خواست آن حضرت را همیشه زیر نظر داشته باشد و دختر مأمون نیز در انجام این رسالت موفق بود، زیرا در خبر چینى و گزارشگرى ماهر بود.
۲- جذب حكومت: مأمون تصور مى كرد با این وصلت امام جواد(ع) را مجذوب مادیات و امكانات سلطنتى نموده و به قداست و حرمت امام لطمه وارد نماید؛ غافل از این كه امام جواد(ع) یكى از زاهد ترین امامان بوده و جذب دستگاه حكومت نمى گردید.
۳- جلوگیرى از اعتراض علویان: دشمنى مأمون با علویان موجب شد كه آنان علیه وى اعتراض نموده و حكومت او را متزلزل كنند. مأمون با این ازدواج قصد داشت خود را علاقه مند به امام نشان دهد،‌ در نتیجه شیعیان قیام نكنند.
طبیعی بود كه مأمون جهت تحقق اهداف فوق شدیداً امام را تحت فشار قرار داد و براى این وصلت از همه‌ راهكارها و اهرم ها بهره گرفت.

به نظر مى رسد عوامل زیر در ازدواج امام جواد(ع) تأثیر گذار بود:

۱- اجبار امام به ازدواج:
بی تردید ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون خواسته امام نبوده و این ازدوج مانند ازدواج هاى معمولى كه مبتنى بر خواست و رعایت شرایط باشد، صورت نگرفت. زیرا امام جواد(ع) مى دانست كه مأمون پدرش امام رضا(ع) را به شهادت رسانده و یكى از دشمنان خاندان اهل بیت پیامبر(ص) و شیعیان است. از سوى دیگر حكومت مأمون وجاهت قانونى و مشروعیت نداشت.
مأمون جهت رسیدن به اهداف خود شدیداً امام را تحت فشار قرار داد و حتى حضرت را تهدید نمود. برخى عقیده دارند كه اگر امام ازدواج نمى كرد، ممكن بود امام را ترور كند.(۱)
گرچه در قاموس ائمه(ع) ترس از مرگ وجود ندارد، ولى در آن مقطع زنده بودن و رهبرى او نقش بنیادى در حفظ دین و مصالح مسلمانان داشت.
یكی از نویسندگان مى نویسد: «به نظر مى رسد كه موافقت امام با این ازدواج عمدتاً بر اثر فشارى بود كه مأمون بر امام وارد كرد».(۲)
مسئله فشار و اجبار در مسئله پذیرش ولایتعهدی از طرف امام رضا نیز عامل اصلی بوده است.

۲_‌ حفظ شیعیان:
یكی از استراتژى هاى مهم خلفاى اموى و عباسی،‌ شیعه ستیزى بوده و آنان از هیچ جنایتی علیه علویان دریغ نكرده و به آزار و زندانى و قتل آنان مى پرداختند. از سوى دیگر یكى از سیاست هاى مهم ائمه(ع) حفظ شیعیان بود،‌ چنانكه امام حسن(ع) یكى از علل صلح خویش را حفظ شیعیان بیان نمود. (۳)
ائمه(ع) سعى مى كردند با اتخاذ سیاست و راهكارهاى منطقى و معقول به حفظ شیعیان بپردازند، گرچه ممكن بود اتخاذ راهكار حفظ شیعیان، شخصیت آن ها را زیر سؤال ببرد. شاید امام جواد(ع) از ازدواج با دختر مأمون،‌ حفظ شیعیان را دنبال مى كرد. طبیعى بود كه مأمون با ازدواج دخترش با امام جواد(ع) تا اندازه اى از سیاست خصمانه خود علیه شیعیان پرهیز مى كرد، زیرا به حسب ظاهر با امام شیعیان رابطه فامیلى بر قرار كرده بود.

۳_حفظ دین :
شاید ازدواج امام جواد(ع) با دختر مأمون نوعى تكلیف بود تا امام جواد(ع) با این ازدواج بتواند به حفظ دین و تبلیغ آن بیشتر خدمت كند ؛ امام با نفوذ در مركز حكومت سعى مى كرد تا اندازه ای از سیاست دین ستیزى مأمون جلوگیرى نماید و به جامعه دینى خدمت كند.
با اتخاذ سیاست هاى منطقى ، به رغم آن كه با ام الفضل ازدواج نمود، تحقق اهداف مأمون را در خصوص ازدواج دخترش غیر ممكن ساخت.

پی نوشت:
۱-مهدى پیشوایی، سیره پیشوایان،‌ ص۵۵۹.
۲- همان
۳- اخبارالطوال، ص ۲۲۰.

پرسش: چرا امام جواد دختر مأمون را به همسری پذیرفتند؟ چرا امام دختر کسی را که پدرش را کشته به همسری بگیرد؟

پاسخ: ازدواج امام با اجبار مأمون صورت گرفت. در مورد اینکه چرا مأمون ایشان را به این ازدواج مجبور کرد می‌توان این دلایل را برشمرد:

۱. جلوگیری از شکل‌گیری قیام‌های شیعی؛
چون به‌خوبی می‌دانست بعد از شهادت حضرت رضا(ع) فرزندش امام جواد به‌عنوان کانون مرکزی شیعیان موردتوجه قرارگرفته و درنتیجه ارتباط مخالفین حکومت عباسی با حضرت، احتمال شکل‌گیری شورش‌ها و قیام‌ها علیه حکومت قوت خواهد گرفت بدین‌جهت با این ازدواج به‌وسیله دخترش بر ارتباطات حضرت با شیعیان آگاه شده و همواره حضرت را زیر نظر داشته و مانع شکل‌گیری قیام‌های شیعی علیه حکومت عباسی گردد؛ که حضرت بعد از مدتی از بغداد[که با کراهت و با دعوت مأمون از مدینه به بغداد آمده بود] به مدینةالرسول برگشت و با این اقدام ارتباط شیعیان با حضرت بیشتر شد و مأمون را در رسیدن به خواسته‌هایش ناکام گذاشت.

۲. کاستن وجهه معنوی و شخصیتی امام جواد (ع)؛
با این هدف که درنتیجه ازدواج حضرت با ام¬الفضل حضرت را به زندگی شاهانه و تجملاتی و پر از زرق‌وبرق خود آلوده سازد و بدین‌وسیله وجهه امام را در منظر مردم متزلزل سازد؛ اما امام در جهت برملا ساختن اهداف مأمون، در پاسخ سؤالی در همین باره به حسین مکاری فرمودند «‌ای حسین: نان جو و نمک خشن در حرم رسول خدا (مدینه) نزد من ازآنچه در اینجا (بغداد) مشاهده می‌کنی بهتر است(۱) مأمون در راستای اهداف خویش تا بدان جا پیش رفت که حتی می‌خواست با اجیر نمودن آوازه‌خوان برای حضرت آن حضرت را به امور دنیوی متمایل سازد(۲) که با پاسخ قاطع حضرت این نقشه نیز نقش بر آب شد.

۳. اظهار علاقه و دوستی به خاندان پیامبر (ص)؛
مأمون می‌خواست با تزویج دخترش با امام جواد(ع) خود را در منظر مردم دوستدار اهل‌بیت پیامبر (ص) معرفی کند و دامن خود را در به قتل رساندن حضرت علی بن موسی‌الرضا پاکیزه جلوه دهد.(۳)

۴. مأمون وقتی دخترش را به ازدواج حضرت جواد(ع) درآورد گفت دوست دارم که جد مردی باشم که پیامبر خدا (ص) و علی بن ابیطالب(ع) پدران او باشند، اما ام¬الفضل از حضرت جواد صاحب فرزند نشد(۴) که این نقشه نیز مانند دیگر نقشه‌های مأمون به سرانجامی نرسید. سرانجام در زمان حکومت معتصم و با حمایت معتصم ام‌الفضل امام جواد(ع) را با زهر مسموم و به شهادت رساند.(۵)

پی‌نوشت:
1.قطب‌الدین راوندی، الخرائج والجرائح، قم، مؤسسه الامام مهدی (ع)، ۱۴۰۹، ج۱، ص۳۴۴.
2. کلینی، الکافی، تحقیق محمدجواد فقیه، بیروت،‌دار الاضواء، ۱۴۳۱ق، ج۱، ص۴۹۵.
3. جمعی از مؤلفان زیر نظر احمدرضا خضری، تاریخ تشیع، تهران، سمت، ۱۳۸۵، ج۱، ص۲۸۲و ۲۸۳.
4.یعقوبی، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمدابراهیم آیتی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی، چه ششم، ۱۳۷۱ش، ج۲، ص۴۷۳.
5. ابن شهرآشوب مازندرانی، مناقب آل ابیطالب، به کوشش محمدحسین دانش آشتیانی و سید هاشم رسولی محلاتی، قم، انتشارات علامه، بی‌تا، ج۴، ص۳۸۰.

🔰مذاکرۀ مستقیم یا غیرمستقیم؛ چه فرقی دارد؟

🔹وقتی ترامپ به ایران نامه نوشت و دو مسیر پیش‌رو گذاشت (جنگ یا مذاکره) هیچ‌وقت تصور نمی‌کرد ایران راه سوم را انتخاب کند.

🔹ترامپ به ظن خود تصور می‌کرد هر انتخابی که داشته باشد به ضرر ایران تمام خواهد شد.

🔹اگر ایران مذاکره را می‌پذیرفت عملا گزارۀ ترس ایران تثبیت می‌شد و مناسبات منطقه‌ای و محور مقاومت نسبت به ایران تغییر می‌کرد و اگر ایران جنگ را انتخاب می‌کرد (هرچند جنگی شکل نمی‌گرفت) فشار افکار عمومی داخل ایران علیه حاکمیت افزایش پیدا می‌کرد و رویکرد فتنۀ داخلی با شدت بالاتر جلو می‌رفت.

🔹ایران هوشمندانه با طرح مسئله مذاکره غیرمستقیم هر دو ابزار را از دست آمریکایی‌ها گرفت تا هم بتواند ابزارهای قدرت نرم و سخت خود را حفظ کند، هم پیام داخلی و خارجی صادر کند که اهل گفت‌وگو است و هم روند سازمان‌دهی فتنه داخلی مبتنی‌بر القای فضای جنگی در داخل را خنثی کند.

🔹ترامپ تصور نمی‌کرد ایران بتواند از زمین بازی طراحی شده آمریکا خارج شود و بازی جدیدی را طراحی کند. بسیاری از غرب‌گراهای داخلی هم از شرایط پیش آمده دچار این نگرانی شدند که تمام زور و تهدیدها نهایتا منجر به عقب‌نشینی آمریکایی‌ها شد و هیچ اقدامی در میدان صورت نگرفت.

🔹ترامپ در شرایط فعلی مجبور است برای حفظ ظاهر هم که شده تصویرسازی جدیدی در صحنۀ جهانی ایجاد کند که در آن تصویر ایران مجبور به پذیرش مذاکرات مستقیم شده و قدرت آمریکایی‌ها علیه ایران جواب داده است!

#ایران_مقتدر

انا لله و انا الیه راجعون

مِنَ المُؤمِنینَ رِجالٌ صَدَقوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیهِ ۖ فَمِنهُم مَن قَضیٰ نَحبَهُ وَمِنهُم مَن یَنتَظِرُ ۖ وَما بَدَّلوا تَبدیلًا﴿۲۳/احزاب﴾

شهادت ناجوانمردانه برادر بزرگوار و مجاهد فی سبیل‌الله شهید اسماعیل هنیه باعث تاثر و تالم شدید اینجانب گردید.

آقای شهید هنیه سالهای متمادی است که خار چشم ایادی استکبار جهانی و رژیم کودک کش صهیونسیتی بود و مخصوصاً بعد از عملیات غرورآفرین طوفان الاقصی و پیروزی تاریخی مجاهدان حماس بر دشمن زبون صهیونیستی این عقده برای آنها صد چندان شد.

رژیم صهیونسیتی که نفس های آخر خود را می کشد با شهادت این مجاهد و شهید با عظمت آن هم داخل ایران، پستی و زبونی خود را بیش از پیش برای همه اثبات کرد و قطعاً این کار با چراغ سبز و حمایت آمریکا انجام شده است که باید در این زمینه پاسخ گو باشد.

انتظار می رود انتقام شهادت ناجوانمردانه مهمان عزیز ما شهید دکتر اسماعیل هنیه که با تجاوز به حریم کشور اسلامی ایران انجام شده است علاوه بر پاسخ قاطع جمهوری اسلامی ایران با واکنش مجاهدین و رزمندگان اسلام در مناطق مختلف فلسطین و منطقه غرب آسیا انجام گیرد.

اینجانب تسلیت خود را خدمت مقام معظم رهبری، عموم مجاهدان محور مقاومت و نیروهای دلاور حماس و مخصوصاً خانواده این شهید بزرگوار ابراز می دارم.

علیرضا اعرافی
مدیر حوزه‌های علمیه