فراز بعدی دعای مکارم الاخلاق:

20. تبديل حسد به مودت و بدگماني به اطمينان
- معني حسد؛
- نحوه پرهيز از حسد؛
- منشأ حسد به امام سجاد (ع):
1- مقامات معنوي؛
2- محبوبيت امام (ع).
- اصلاح بد گماني؛
- مفهوم بد گماني:
گمان بد از حالات رواني و انديشه هاي دروني انسان است. موقعي كه برخي اشخاص با رفتار ناشايست، خود را در شرايط سوء ظن قرار مي دهند، قهراً براي ديگران بدبيني و بدگماني پديد مي آيد.

21. دعا براي دوستي

="font-family: tahoma, arial, helvetica, sans-serif; font-size: small; color: #0000ff;">- مشيت الهي و عالم اسباب و علل؛
- اسباب و علل در استجاب دعا؛
- صله رحم؛
- اهميت صله رحم؛
- ابعاد مختلف صله رحم:
اولاً خود اين كار يك فضيلت اخلاقي است. ثانياً از نظر ديني و ارزش اسلامي است. ثالثاً قاطع رحم دچار خذلان مي شود. امام علي (ع) در اين مورد مي فرمايد: يكي از موجبات خذلان و محروم ماندن از نصرت ديگران ناچيز شمردن حقوق برادران است.)

22. تبديل دوستي مدارا كنندگان به محبت واقعي
- كار كردهاي مدارا؛
- طلب معاشرت هاي كريمانه؛
- حلاوت امنيت؛
- خوف از خداوند ويژگي جامعه اسلامي؛
- تأثير رفتار حكومت بر اعمال مردم؛
- دعا و بيان واقعيات:
امام سجاد (ع) در آن اختناق شديد و شرايط طاقت فرسا نمي توانست اوضاع و احوال سياهي روز را با صراحت شرح دهد، لذا با عبارت دعا سخن گفته و از پيشگاه خداوند درخواست حل مشكلات را نموده است. از خدا مي خواهد شرايطي را به وجود آورد كه ضرورت تقيه از ميان برود و دوستانمان در ابراز علاقه به ما آزادي عمل داشته باشند.

23. دست قدرتمند
- تحريف معناي صبر؛
- موارد صبر در اسلام؛
- راههاي مقابله با ظلم:
1- به كار گرفتن نيروهاي دفاعي؛
2- استفاده از دستگاه قضايي و قدرت اجرايي مملكت؛
3- استفاده و استنصار از افكار عمومي.
- زبان گويا؛
- پيروزي بر معاندان؛
- عناد و علل آن:
معاند كسي است كه حق و حقيقت را شناخته ولي آگاهانه آن را نفي مي نمايد و از آن روي مي گرداند. عناد مي تواند از علل متعددي سرچشمه بگيرد، از جمله حب مال و مقام، اظهار قدرت و نيرومندي، برتري جويي و تفوق طلبي، غريزه حب ذات و غيره. امام علي (ع) مي فرمايد: حق از نظر توصيف، ميدان وسيعي براي گفتن و نوشتن دارد. اما در مقام عمل، بسيار سخت و دشوار است.

24. درخواست دفع مكر مكاران
- انواع مكر؛
- مكر مذموم؛
- مكر ممدوح؛
- درخواست قدرت براي دفع ستمگر؛
- نقش اسلام در رهايي انسان ها از بردگي:
خداوند مردم را آزاد آفريده و نبايد انساني، خود را برده و بنده انسان ديگري قرار دهد. امام علي (ع) فرموده است: فرزند عزيز! بنده كسي نباش كه قضاء الهي و اراده باري تعالي در اين است كه تو آزاد باشي. يكي از خدمات بزرگ پيامبر (ص) نجات انسان ها از بردگي بود. در اثر مجاهدات پيامبر (ص) مسلمانان واقعي از تمام بندگي ها و تعهدات اطاعت ها و سلطه هاي ناروا رهايي يافتند و بنده و فرمانبر بي قيد و شرط خدا شدند.

25. تكذيب بدخواهان
- بدگويي ها عليه خوبان؛
- سلامت از شر دشمنان؛
- خوف و رجاء؛
- تفاوت رعب با خوف؛
- خوف و رعب مذموم:
در بعضي از مواقع خوف و رعب ظالمانه و ناروا در قلوب افراد شريف و با ايمان از ناحيه اشرار و زورگويان پديد مي آيد، گاهي بر اثر نگاههاي تند و خشم آلود و گاه با تهديد و ارعاب. اين قبيل اعمال از گناهان كبيره است و عذاب خدا را از پي دارد.

26. طلب توفيق در به كار بستن نصايح خير خواهان
- معناي توفيق؛
- تقابل توفيق و خذلان؛
- اسباب توفيق؛
1) ضبط تجربه؛
2) توقف در مواقع حيرت؛
3) دوست دانا.
- پيروي از هدايت كنندگان:
- هدايت و ابزار آن؛
- نكته مهم: رابطه عقل و توفيق:
از كنار هم قرار گرفتن اين دو جمله دعا شايد بتوان اين نكته را استفاده كرد كه از توفيق الهي كساني منتفع مي شوند كه داراي تقواي فكري و آزادي خرد باشند، آنانكه عقل خود را اسير لجاج و عناد، تعصب و تقليد، هوي پرستي و خودخواهي، و ديگر عوامل اسارت نموده اند، لايق توفيق الهي نيستند و نمي توانند از ارشاد عاقل و خيرخواه آنطور كه بايد استفاده نمايند. بهره گيري از هدايت هاي قرآن شريف نيز به همين شرط امكان پذير است.

27. خيرخواهي حتي نسبت به خائن
- غش و انواع آن؛
- غش هاي غير قابل بخشش:
1- غش در عبادت؛
2- غش نسبت به مقام امامت؛
3- غش مسلمانان نسبت به يكديگر:
مسلمانان از غل و غش نسبت به يكديگر كه مايه پراكندگي است پرهيز نمايند. در حديث است كسي كه شب را به صبح آورد و در دلش غش نسبت به برادر مسلمانش باشد، آن شب را در غضب خداوند صبح خواهد كرد و اگر صبح را شب كند و همچنان در دلش غش باشد، آن روز نيز در سخط خداوند خواهد بود تا وقتي كه به خود آيد، توبه كند و دل را از آن انديشه ناپاك منزه سازد.

28. تلافي به نيكي
- نقش محبت بين مسلمانان در عزت آنان؛
- جدايي هاي روا:
1- افراد دروغگو؛
2- افراد بي باك و متجري به گناه؛
3- افراد احمق.
- علت هجران؛
- علت هجران امام با مؤمنين، تقيه؛
- تخلق به خلقيات پسنديده، راه مقابله با جدايي:
براي نيل به اين هدف مقدس لازم است شخص خويشتن را به پاره اي از صفات حميده و خلقيات پسنديده متخلق نمايد كه حلم يا قدرت خويشتنداري يكي از آن صفات است. و اگر شخصي حلم ندارد به حلم تظاهر كند و با تصنع خود را حليم و بردبار وانمود نمايد تا اين خلق شريف تدريجاً ملكه نفساني او گردد.

29. ديگر دوستي
- انسان و ديگر دوستي؛
- روابط مسلمانان با يكديگر؛
- تجديد رابطه؛
- ارزش صله رحم:
جدايي دو نفر رحم و خويشاوند به مراتب از جدايي دو برادر مسلمان غير رحم مهمتر است و اين جمله امام، ناظر به قطع رحم و صله رحم است. رسول اكرم (ص) فرموده داست: مبغوفترين اعمال نزد باري تعالي شرك به خداوند است، پس از آن قطع رحم است، و پس از آن نهي از خوبي ها و امر به بدي ها است. حتي اگر رحم گناهكار باشد، نمي توان با او قطع رابطه نمود. نه تنها گناه مجوز قطع رحم نيست بلكه به موجب روايت، كفر هم قاطع رحم نمي شود.

30. به نيكي ياد كردن غيبت كننده
- مفهوم غيبت؛
- عظمت و عوارض غيبت؛
- انگيزه هاي غيبت؛
- زدودن غيبت از نامه عمل؛
- راه پيشگيري از غيبت؛
- غيبت هاي مجاز؛
- غيبت از امام (ع):
كسي كه از امام معصوم غيبت مي نمايد يا امام را نمي شناسد يا گرفتار سوء نيت آلودگي ضمير است، و بايد خود را اصلاح كند. اگر غيبت شده نزد غيبت كننده برود و رضايت خاطر خود را به وي اعلام نمايد نه تنها كار صحيحي انجام نشده بلكه ممكن است غيبت كننده در عمل نارواي خود جري تر شود. از اين رو امام براي رضايت دادن نبايد نزد غيبت كننده برود. اگر غيبت كننده به خطاي خود واقف گردد و بداند كه بايد نزد امام سجاد برود و طلب عفو و بخشش نمايد. امام (ع) در همان لحظات اول عذرخواهي، او را مي بخشد. ايشان به فرزند بزرگوارش امام باقر (ع) فرمود: فرزند عزيز اگر مردي از طرف راست تو دشنامت داد و بلافاصله به طرف چپ تو برگشت و عذرخواهي نمود، عذرش را بپذير و از او بگذر.