روایت عاشورا را از جوانب مختلف می‌توان مورد تحلیل و بررسی و پژوهش قرار داد. یکی از زوایایی که می‌توان در آن نگاه زیبایی به عاشورا پژوهی داشت موضوع یاران و انصار امام حسن(علیه‌السلام) است. فداکاری ها و جانفشانی، ورشادتهایی که این اصحاب ولی خود از خود نشان دادن موضوعی است که نباید به سادگی وبا بی‌توجهی ازکنار آن گذاشت. از اینرو سزاوار است در کنار مباحث عاشورا پژوهشی تأمل و دقتی به یاران امام حسین(علیه‌السلام) داشت.

اصحاب امام حسین(علیه‌السلام)

اصحاب و یاران امام حسین(علیه‌السلام) هرچند از نظر تعداد افراد شمار زیادی به حساب نمی‌آمدند اما از نظر ویژگی‌های برجسته و ممتازی که داشتند. با هزاران سرباز مقتدر وکار آمد برابر می‌کردند. یاران امام حسین(علیه‌السلام) در نوع خود بهترین وبا ارزش ترین سربازان اسلام به شمار می‌آیند؛ چرا که در سخترین شرایط دست از حمایت و پشتیبانی از ولی خدا بر نداشتند و تا آخرین قطره خون خود پای آرمانهای امام و ولایت ایستادگی کردند.

1-طهارت و پاکی روح
از چیزهایی که در اسلام مورد توجه و اهمیت خاص قرار داشته، موضوع طهارت و پاکی روح است. با دقت و تأمل در ویژگی‌های اخلاقی یاران امام حسین(علیه‌السلام) به خوبی می‌توان این طهارت و پاکی روح را مشاهده کرده؛ چرا که سفر پر مخاطره کربلا سفری نبود که بتوان به واسطه‌ی آن دنیا و مال و مقامی دنیایی را بدست آورد بلکه سفری بود که می‌بایست از تمام تعلقات مادی و دنیای دل کند وعازم سفری شد که موفقیت و سر بلندی در آن تنها قسمت افراد طاهر و با تقوا می‌شود. در ادعیه‌های موجود خصوصیت و ویژگی طهارت و پاکی یاران امام حسین(علیه‌السلام) مورد توجه قرار گرفته‌ است. در زیارت نیمه ماه رجب خطاب به ایشان این چنین نقل آمده است. «السَّلَامُ عَلَى الْأَرْوَاحِ الْمُنِيخَةِ بِقَبْرِ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْحُسَيْنِ عَلَيْهِ السَّلَامُ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا طَاهِرِينَ مِنَ الدَّنَسِ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا مُهَذَّبِينَ السَّلَامُ عَلَيْكُمْ يَا أَبْرَارَ اللَّه‏».[1]

2-آگاهی و بصیرت
از دیگرجلوه‌های عاشوراییان بصیرت و آگاهی ایشان به مسئولیت و وظایف خطیر خود در جامعه اسلامی و در قبال امام زمان خود است. در جامعه‌ی فتنه‌ زده‌ای که تاریکی جهل و سفاهت دامن گیر بسیاری از مسلمانان شده بود یاران امام حسین(علیه‌السلام) با بصیرت و آگاهی تمام پرده‌های جهل تاریکی را از جلوی چشمان خود بر طرف نمودن و دست رد به طاغوت زمان خود زدند و به حمایت و پشتیبانی ولی امر مسلمین به پا خواستند. امام صادق علیه‌السلام در توصیف یکی از سرداران سپاه امام حسین(علیه‌السلام) حضرت قمر بنی هاشم ابو الفضل العباس به روشنی صفت بصیرت و آگاهی ایشان را بیان فرمده‌اند:
امام صادق عليه السلام : كانَ عَمُّنَا العَبّاسُ بنُ عَلِيٍّ نافِذَ البَصيرَةِ صُلبَ الإيمانِ جاهَدَ مَعَ أبي عَبدِاللّه و أبلى بَلاءً حَسَنا و مَضى شَهيدَا؛[2] امام صادق عليه السلام : عموى ما، عبّاس، داراى بينشى ژرف و ايمانى راسخ بود؛ همراه با امام حسين (عليه السلام) جهاد كرد و نيك آزمايش داد و به شهادت رسيد».

3-شجاعت و استقامت
از جمله شاخص‌های مهم قرانی که خداوند متعال نیز به خوبی به آن سفارش نموده، موضوع استقامت و پایداری بر آرمان‌ها و مقدسات دین مبین اسلام است. خداوند متعال در این خصوص به پیامبر عظیم الشأن خود این چنین سفارش می‌نماید: «فَاسْتَقِمْ كَمَا أُمِرْتَ وَمَن تَابَ مَعَكَ وَلاَ تَطْغَوْاْ إِنَّهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ؛[ هود/112] پس، همان گونه كه دستور يافته‏اى ايستادگى كن، و هر كه با تو توبه كرده [نيز چنين كند]، و طغيان مكنيد كه او به آنچه انجام مى‏دهيد بيناست».
این ویژگی ارزشمند به خوبی در سیره و رفتار یاران امام حسین(علیه‌السلام) مشهود و متبلور است. چرا که حتی سربازان دشمن به این ویژگی یاران امام حسین (علیه‌السلام) واقف بودند و به آن اعتراف داشتند:
برای نمونه عمربن حجاج، خطاب به لشکر ابن سعد گفت: « ای نابخردان! آیا می‌دانید با چه کسانی می‌جنگید؟ شما با سواران و دلاورانی می‌جنگید که دست از دنیا شسته و تشنه مرگند؛ کسی تنها به جنگ آنها نرود؛ زیرا آنها اندکند و اندکی بیش زنده نخواهند ماند».[3]عمربن سعد، سپاهیانش را از جنگ تن به تن با آنان،‌ منع کرد و دستور داد تا گروهی و دسته جمعی بر آنها حمله‌ور شوند.

4- عبادت و بندگی خدا
ازدیگر ویژگی‌های ممتاز اصحاب امام حسین(علیه‌السلام) تعبد، بندگی، و عبادت ایشان است. چنانکه در باره حبیب بن مظاهر گفته ‌شده که او هر شب بعد از نماز عشاء تا صبح یک دوره قرآن ختم می‌کرد.[4] بریر بن خضیر، جزء عابدان و زاهدان زمان خود بودند،[5] سوید بن عمر عمر، انسانی شریف و بسیار نماز گذار بود.[6]

5- وفاداری و ولایت‌مداری
این ویژگی آنچنان در میان یاران امام حسین (علیه‌السلام) راسخ و پا برجا بوده است که حضرت در توصیف یاران خود این چنین می‌فرماید: أَمَّا بَعْدُ فَإِنِّي لَا أَعْلَمُ أَصْحَاباً أَوْفَى وَ لَا خَيْراً مِنْ أَصْحَابِي وَ لَا أَهْلَ بَيْتٍ أَبَر؛[7] اما بعد، حقا كه من اصحابى باوفاتر و نيكوتر از اصحاب خودم سراغ ندارم اهل بيتى از اهل بيت خودم نيكوكارتر و با عاطفه‏تر نمى‏بينم‏». آنان امام را ولی خدا می‌دانستند و شیعه او بودند و رضایتش را بر هر چیز دیگری، ترجیح می‌دادند؛ چنانکه در زیارت حضرت عباس (علیه‌السلام) می خوانیم:
«السَّلَامُ عَلَيْكَ أَيُّهَا الْعَبْدُ الصَّالِحُ- الْمُطِيعُ لِلَّهِ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِأَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ ع السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكَاتُهُ وَ رِضْوَانُهُ وَ عَلَى رُوحِكَ وَ بَدَنِكِ أَشْهَدُ وَ أُشْهِدُ اللَّهَ أَنَّكَ مَضَيْتَ عَلَى مَا مَضَى عَلَيْهِ الْبَدْرِيُّونَ- الْمُجَاهِدُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ الْمُنَاصِحُونَ لَهُ فِي جِهَادِ أَعْدَائِهِ الْمُبَالِغُونَ فِي نُصْرَةِ أَوْلِيَائِهِ الذَّابُّونَ عَنْ أَحِبَّائِهِ فَجَزَاكَ اللَّهُ أَفْضَلَ الْجَزَاءِ- وَ أَكْثَرَ الْجَزَاءِ وَ أَوْفَرَ الْجَزَاءِ وَ أَوْفَى جَزَاءِ أَحَدٍ مِمَّنْ وَفَى بِبَيْعَتِهِ- وَ اسْتَجَابَ لَهُ دَعْوَتَهُ وَ أَطَاعَ وُلَاةَ أَمْرِه‏».[8]

سخن آخر
این چند سطر کوتاه و عبارات گنگ و نارسا توانایی بیان فضائل اصحاب و یاران عاشورایی امام حسین(علیه‌السلام) را ندارد. هر چند در این چند سطر ویژگی‌های ارزشمندی همچون عبودیت و بندگی، اطاعت پذیری و ولایت مداری، وفاداری و بصیرت و شجاعت و استقامت را بیان کردم ولی حقیقتاً این قلم توانایی بیان حقیقت این ویژگی‌ها را ندارد.
__________________________

پی‌نوشت:
[1]. المزار (للشهيد الاول)، ص164.
[2]. شرح الأخبار في فضائل الأئمة الأطهار عليهم السلام، ج‏3، ص 191.
[3]. الارشاد، ج2، ص153.
[4]. اعیان الشیعه، ج‌ 4، ص554.
[5]. همان،‌ج3، 561.
[6]. همان، ج7، ص 324.
[7]. بحار الأنوار (ط - بيروت)، ج‏44، ص 392.
[8]. كامل الزيارات، النص، ص 257.

منبع:www.welayatnet.com