ریحانه الرسول

گاهى سؤال مى‏شود دست زدن بر روى خاك و كشيدن آن به پيشانى و پشت دستها، چه فايده‏اى مى‏تواند داشته باشد؟ به خصوص اينكه مى‏دانيم بسيارى ازخاكها آلوده و ناقل ميكروب هستند.

در پاسخ اين‏گونه ايرادها بايد به دو نكته توجه داشت:

الف) فايد اخلاقى: تيمم يكى از عبادات است و روح عبادت به معنى واقعى كلمه در آن منعكس مى‏باشد. زيرا انسان پيشانى خود را كه شريف‏ترين عضو بدن او است با دستى كه بر خاك زده، لمس مى‏كند تا فروتنى و تواضع خود را در پيشگاه او آشكار سازد. يعنى پيشانى من و همچنين دستهاى من در برابر تو تا آخرين حد، خاضع و متواضعند. و به دنبال اين كار متوجه نماز و يا ساير عباداتى كه مشروط به وضو و غسل است مى‏شود. و به‏ اين ترتيب در پرورش روح تواضع و عبوديت و شكرگزارى در بندگان، اثر مى‏گذارد.
ب) فايد بهداشتى: امروزه ثابت شده كه خاك به خاطر داشتن باكترى‏هاى فراوان، مى‏تواند آلودگى‏ها را از بين ببرد. اين باكترى‏ها كه كار آنها تجزيه كردن مواد آلى و از بين بردن انواع عفونتها است معمولًا درسطح زمين كه از هوا و نورآفتاب بهتر مى‏توانند استفاده كنند، فراوانند. به همين دليل هنگامى‏كه لاشه‏ هاى حيوانات و يا بدن انسان پس از مردن، زير خاك دفن مى‏شود و همچنين مواد آلوده گوناگونى كه روى زمين‏ها مى‏باشد، درمدت نسبتاً كوتاهى تجزيه شده و بر اثرحمله باكترى‏ها كانون عفونت از هم متلاشى مى‏گردد. مسلّم است اگر اين خاصيت در خاك نبود كره زمين درمدت كوتاهى مبدل به يك كانون عفونت مى‏شد. اصولًا خاك خاصيتى شبيه مواد «آنتى بيوتيك» دارد و تأثير آن در كشتن ميكروبها، فوق‏ العاده زياد است.
بنابراين خاك پاك نه تنها آلوده نيست بلكه از بين برنده آلودگى‏ها است و مى‏تواند از اين نظر تا حدودى جانشين آب شود. با اين تفاوت كه آب حلّال است، يعنى ميكروبها را حل كرده و با خود مى‏برد، ولى خاك ميكروب كش است. اما بايد توجه داشت كه خاكِ تيمم، كاملًا پاك باشد.

منبع: محموداكبرى،نگاهى به فلسفه احكام، 1جلد، فتيان - قم، چاپ: اول، 1390 ه.ش.

در آیه 6 سوره مائدة به آنچه باعث پاکیزگى جان انسان مى گردد، اشاره شده است و قسمت قابل ملاحظه اى از احکام وضو و غسل و تیمم که موجب صفاى روح است، تشریح گردیده، نخست خطاب به افراد با ایمان کرده، احکام وضو را به این ترتیب بیان مى کند:

«اى کسانى که ایمان آورده اید هنگامى که براى نماز بپا خاستید صورت و دستهاى خود را تا آرنج بشوئید و قسمتى از سر و همچنین پا را تا مفصل (یا برآمدگى پشت پا) مسح کنید».